Natuurdagboek: Boom (3): maakt zich nuttig

De mens gebruikt de boom op allerlei manieren, al sinds de vroegste tijden: levend of dood, heel of in stukken, in zijn eentje of een heel bos, medicinaal of decoratie, vrucht of pulp, hieronder een kort overzicht hoe de boom de mens van nut is.

Bomen bieden voedsel, beschutting, brandstof,, medicijnen, bouwmateriaal, zuurstof, bescherming tegen water en erosie, schoonheid. En ze beïnvloeden zelfs het weer.

Beschutting kan de opbrengst van een graanakker die aan de lijzijde van een bomenrij of bos ligt met wel 20% verhogen.

Vrieskou verzamelt zich eerder boven de bomen dan dat hij verder langs de helling afzakt. Met een strategische aanplant van bomen in de bergen kunnen dus ook sneeuwval en lawines onder controle gehouden worden.

Brandstof: oude hakhoutstoof (eik)

Bomen stabiliseren bodem en voorkomen bodemerosie. Wortels houden grond bij elkaar en zuigen regen op. Dat laatste voorkomt ook overstromingen in regenachtige gebieden. Bladeren en takken beperken de invloed van wind op de bodem. Ze verminderen ook afkalving van de oever.

Bomen zijn biologische filters voor schadelijke stoffen, zoals kooldioxide uit de lucht, zwaveldioxide uit steenkoolverbranding, fluoriden uit kunstmest en de staalindustrie, de chloorfluorkoolstoffen uit airco’s en koelkasten.

Ze veroorzaken ook vluchtige organische stoffen (astma!), zoals bv de eucalyptus, de eik en de populier.

Medicinaal gebruik

Er worden 2000 boomsoorten gebruikt voor medicinale toepassingen. Onder andere in de strijd tegen kanker (Venijnboom) en HIV/AIDS (Castanospermum australe), voor zijn antiseptische werking (toverhazelaar) en werking tegen hoest, keelpijn en astma (Eucalyptus).

Andere geneeskrachtige functies:

Kinine: een alkaloïde die uit de schors van cinchona gewonnen wordt. Essentieel bij bestrijding van malaria, waar Alexander de Grote en Cromwell aan zijn overleden. Lodewijk XIV is erdoor genezen en zou veel eerder overleden zijn zonder kinine. Malaria is recent steeds resistenter geworden tegen synthetische kinine, dus de boom komt weer terug in de belangstelling.

Salicylzuur (grondstof voor aspirine): meest gebruikte medicijn ter wereld. Je kunt een pil slikken, of op de bast van een schietwilg (salix alba) kauwen.

Gingko biloba: de bladeren van de Japanse notenboom bestrijden met succes geheugenverlies en aderproblemen. Het ontspant de aderen en stimuleert de bloedsomloop door het hele lichaam.

Nog veel meer nut

Hout: Schietwilg = cricketbat. Rozenhout uit Brazilie = xylofoon. Bowlingbal = pokhout uit West-Indie (zwaarder dan water!). Ebbenhout = zwarte toetsen van de piano. Vuren (fijnspar en sitkaspar) = pallets, timmerwerk in huizen en krantpapier. Eiken = kurk, scheepsbouw en balken. Grenen (dennen) = bielzen, meubilair en palen. Teak = schepen, meubels, trappen, zeewering.

Koffie (coffea arabica, canephora, en liberica), oorspronkelijk uit Ethiopië.

Rubber of latex (rubberboom hevea brasiliensis). In de tropen is 7 mln ha (!) land beplant met deze boom.

Kurk, komt van de kurkeik. Uistekende isolator, ondoordringbaar voor water, zolen voor schoenen, wijnfelssen, drijvers voor visnetten. Boom wordt gestript als hij 25 jaar oud is, daarna om de 10 jaar. Een volgroeide boom levert 4000 kurken op.

Citrusvruchten, van de citrus-soort. Sinaasappel is de meest geteelde vrucht ter wereld.